3.6 Цахилгаан гүйдэл ба хүний эрүүл мэнд

Огноо 2016/05/30 at 12:27 PM Unknown  

Өмнөх хичээлийн Зураг 15 дээр бид унтраалга нэмж зурсаныг та нар ажиглаа биз ээ. Энэ нь бодит амьдралд гэрэл нь заавал унтраалгатай байдгаас санаа авсан хэрэг юм.

Унтраалга нь салгаатай ийм хэлхээг бид нээлттэй хэлхээ гэдэг. Харин Зураг 14-д үзүүлсэн хэлхээ нь унтраалгагүй шууд холбогдсон байгаа тул битүү хэлхээ гэнэ. Өөрөөр хэлбэл цахилгаан техникийн онолоор унтраалга дарж гэрэл асаахыг бид хэлхээг битүүрүүллээ гэж хэлж болох юм. ...
Дээрх нээлттэй хэлхээний унтраалгыг салгасан үед хэлхээ тасарч электроны хөдөлгөөн зогсон, гүйдэл гүйхээ болино. Гэхдээ энэ нь зай хураагуурын хүчдэл бас байхгүй болчихно гэсэн үг биш ээ!
Жишээ нь бидний гэрийн чийдэн нь зай хураагуураар биш цахилгаан станцын үүсгүүрээс тэжээгдэн асдгийг бид мэднэ. Унтраалгыг унтраасан ч цахилгааны утасны үзүүрүүд дээр станцын үүсгэдэг хүчдэл байсаар байдаг.

Иймд та бүхэн ямар ч тохиолдолд цахилгааны утасны үзүүрээс нүцгэн гараараа барьж болохгүй шүү!! Заавал хамгаалалттай бахь эсвэл халив хэрэглээрэй!
Хүний биеээр бага хэмжээний гүйдэл гүйхэд онцын сөрөг нөлөөгүй боловч их хэмжээний гүйдэл гүйвэл эрүүл мэнд, амь насанд аюултай байдаг. Гэрийн цахилгаан хангамж нь хүний амь насанд аюултай хэмжээний гүйдэл үүсгэх боломжтойг бүү мартаарай. 
Дараах хүснэгтэд цахилгаан гүйдэл хүний биед хэрхэн нөлөөлдгийг товч харуулжээ. 

 Хүснэгт 2. Цахилгаан гүйдэл хүний биед хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
Гүйдлийн хэмжээ
(миллиАмпер)
Хүний биед нөлөөлөх нь
1 мA
Чимчигнэх байдлаар мэдрэгдэнэ. Тодорхой нөхцлүүдэд аюултай.
5мA
Бага зэргийн цочироо мэдрэгдэнэ. Өвтгөхгүй боловч тавгүйтүүлнэ. Гэмтэл учруулах магадлалтай.
6мA – 16мA
Өвчин үүсгэхүйц цочироо мэдрэгдэнэ. Булчингаа удирдаж чадахаа байна.
17мA – 99мA
Ихээхэн зовиуртай өвдөнө. Амьсгал тасалдана. Булчин татна. Үхлийн аюултай.
100мA – 2000мA
Зүрхний хэмнэл алдагдана. Булчин татна. Тархины эд эс гэмтэнэ. Үхлийн аюултай.
> 2,000мA
Зүрх зогсоно. Дотоод эд эрхтэн гэмтэнэ. Түлэгдэнэ. Үхлийн аюултай.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

3.5 Цахилгаан хэлхээний бүдүүвч зураг

Огноо 2016/05/27 at 4:11 PM Unknown  

Доорх зурагт зай хураагуур, дамжуулагч утас, жижиг гэрлээс тогтсон хамгийн энгийн цахилгаан хэлхээг үзүүлжээ. Зай хураагуур бас өөрөөр үүсгүүр эсвэл тэжээл гэж нэрлэдэг. Харин гэрлийг ачаа гэж нэрлэх нь бий. Гэрлийн оронд хөдөлгүүр холбочихвол тэр нь бас л нэг төрлийн ачаа болох юм. ...



Дээрх хэлхээг арай хялбарчлан зурвал:


Зураг 14. Энгийн цахилгаан хэлхээг хялбар болгон зурвал. 

Хүчдэлийн нөлөөгөөр электронууд нь хасах туйлаас нэмэх туйл руу гүйдэг билээ. Энэ чиглэлийг дээрх зурагт ногоон зураасаар тэмдэглэжээ. Олон улсын эрдэмтэн мэргэд зөвлөлдөөд гэрэл, зай хураагуур, хөдөлгүүр гэх мэт бүх л цахилгаан төхөөрөмжийг зурахдаа хялбар зурагт тэмдэглэгээ ашиглаж байхаар тогтжээ. Энэ тэмдэглэгээг ашиглавал дээрх хэлхээг илүү амарханаар зурж болно. Үүнийг цахилгаан хэлхээний бүдүүвч зураг гэдэг:
Зураг 15. Энгийн цахилгаан хэлхээний тогтсон тэмдэглэгээ бүхий бүдүүвч зураг. 

Тохиролцсон жишиг ёсоор зай хураагуурыг урт богино зураасаар төлөөлүүлэн зурдаг ажээ. Харин хасах туйлыг нь богиноор, нэмэхийг нь арай уртаар зурдгийг сайн тогтоож аваарай. Зарим нэг хялбар цахилгаан төхөөрөмжийн бүдүүвч тэмдэглэгээг дараах зурагт үзүүллээ:


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

3.4 Омын хууль

Огноо 2016/05/25 at 1:23 PM Unknown  

Георг Симон Ом нь олон тооны туршилт, ажиглалт, мятрашгүй тэвчээр хөдөлмөрийн хүчээр цахилгаан хэлхээний дээрх гурван хэмжигдэхүүнүүдийн хоорондын хамаарлыг олж тогтоосон байна. Энэхүү хамаарлыг хэд хэдэн янзаар илэрхийлэн хэлж болдог хэдий ч цаад мөн чанар нь бүгд ижил билээ.
...

1.      Хэлхээний хүчдэл нь түүний эсэргүүцэл, гүйдлийн үржвэртэй шууд хамааралтай:

V = I * R

Тухайлбал 5Ω эсэргүүцэл бүхий хэлхээгээр 0,5А гүйдэл гүйж байгаа бол уг хэлхээний хүчдэл нь,
V = 0,5А * 5Ω = 2,5B болно.

Гүйдлийн хэмжээг өөрчлөхгүй тогтмол байлгаад хүчдэлээ нэмэгдүүлье гэвэл эсэргүүцлээ нэмэх хэрэгтэй байх нь.

V = 0,5А * 50Ω = 25B

2.      Хэлхээний гүйдэл нь түүний хүчдэлтэй шууд, эсэргүүцэлтэй урвуу хамааралтай:
I = V / R
Тухайлбал 300Ω эсэргүүцэл бүхий хэлхээний хүчдэл 12В бол гүйдэл нь,

I = 12B / 300Ω = 0,04A = 40мA болно.

Эсэргүүцлийн хэмжээг өөрчлөхгүй тогтмол байлгаад гүйдлээ багасгая гэвэл хүчдэлээ багасгах хэрэгтэй юм.

I = 9B / 300Ω = 0,03A = 30мA

3.      Хэлхээний эсэргүүцэл нь түүний хүчдэлтэй шууд, гүйдэлтэй урвуу хамааралтай:
R = V / I

Тухайлбал 220В хүчдэлтэй хэлхээний гүйдэл 1А бол эсэргүүцэл нь,

R = 220 / 1A = 220Ω  болно.

Гүйдлийн хэмжээг өөрчлөхгүй тогтмол байлгаад эсэргүүцлээ нэмэгдүүлье гэвэл хүчдэлээ нэмэх хэрэгтэй ажээ.
R = 380В / 1A = 380Ω

Эдгээрийг зургаар тоймловол: 



Зураг 13. Омын хууль

Омын хуулийг тогтоохийн тулд зөвхөн V = I * R хэсгийг л цээжлэхэд болно.
“Цахилгаан хэлхээний хүчдэл нь түүний гүйдэл, эсэргүүцлийн үржвэртэй тэнцүү”
V = I * R  томъёоноос гүйдлийг олоход:
I = V / R         болно.
Харин эсэргүүцлийг олбол:
R = V / I         юм.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

3.3 Цахилгаан хэмжигдэхүүнүүд ба электроны урсгал

Огноо at 12:34 PM Unknown  

Цахилгаан хэлхээний үндсэн гол хуулийг 1827 онд Германы физикч Георг Ом нээжээ. Энэ хуульд дараах гурван ойлголт хэрэглэгдэнэ: ...
 1. Хүчдэл – Хэлхээний хоёр цэгийн хоорондын потенциалын ялгавар буюу цахилгаан хөдөлгөгч хүч. Энэ хэмжигдэхүүнийг V үсгээр тэмдэглэдэг. ‘Вольт’ гэдэг нэгжээр хэмжиж В үсгээр тэмдэглэж заншжээ. 
2. Гүйдэл – Хүчдэлийн нөлөөгөөр хэлхээгээр гүйх электроны урсгал буюу цахилгаан гүйдэл. I үсгээр тэмдэглэдэг. ‘Ампер’ гэдэг нэгжээр хэмжиж А үсгээр тэмдэглэдэг. 
3. Эсэргүүцэл – Цахилгаан хэлхээг бүрдүүлэгч төхөөрөмж, дамжуулагч утаснууд нь дотоод шинж чанараасаа хамааран электроны урсгалд саад учруулж байдаг. Энэ саад учруулагч хүчийг бид эсэргүүцэл гэж нэрлээд R үсгээр тэмдэглэдэг. Хэмжих нэгжээр нь дээрх эрдэмтний дурсгалд зориулж ‘Ом’-ыг сонгож Ω үсгээр тэмдэглэж байхаар тогтжээ. 

 Хүснэгт 1. Цахилгаан хэлхээний хэмжигдэхүүнүүд

Хэмжигдэхүүн
Хэмжигдэхүүний тэмдэглэгээ
Хэмжих нэгж
Хэмжих
нэгжийн тэмдэглэгээ
Жишээ
Хүчдэл
V
Вольт
B
 AA хуруу зай V=1,5B; 
Цэнэглэдэг AAA зай V=1,2В
Гүйдэл
I
Ампер
A
 I=0,6A;   I=5mA
Эсэргүүцэл
R
Ом
Ω
 R=200Ω;  R=200kΩ

Үнэндээ бол Вольт,  Ампер хоёр ч цахилгааны онолыг судалж байсан алдарт эрдэмтдийн нэрс билээ. Эдгээр эрдэмтдийн талаар өөрсдөө уншиж мэдэж аваарай.

Тайлбар: Хэмжигдэхүүнүүдийг тэмдэглэхдээ олон улсын стандартыг мөрдсөн болно. Манай зарим сурах бичигт дээрх хэмжигдэхүүнүүдийг өөр үсгээр тэмдэглэсэн байж болох тул уншигч та бүү гайхаарай.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

3.2. Зай хураагуурын цэнэг яагаад дуусдаг вэ?

Огноо 2016/02/01 at 10:58 AM Unknown  


Зураг 10. Шинэ болон дууссан зай хураагуур

... Зай хураагуур нь дотроо 2 хэсгээс бүтнэ. Шинэ зай хураагуурын нэг хэсэг нь асар олон илүүдэл электронтой бол нөгөө хэсэг нь маш цөөн электронтой байдаг.

Олон электронуудтай хэсэг нь нөгөө хэсгээ бодвол харьцангуйгээр илүү хасах цэнэгтэй тул тэр үзүүрийг хасах туйл, харин нөгөө үзүүрийг нь нэмэх туйл гэж тэмдэглэдэг.

Энэхүү электроны тооны зөрүүнээс болоод зай хураагуурын хоёр үзүүрийн хооронд цэнэгийн ялгаа үүссэн байдаг. Энэ ялгаа нь электронуудыг хөдөлгөөнд оруулах гол хүч болно. Энэ хүчийг бид цахилгаан хөдөлгөх хүч, потенциалын ялгавар, ХҮЧДЭЛ гэх мэтээр олон янзаар нэрлэдэг юм. Цаашид бид энэ хүчийг нэрлэхдээ голдуу ХҮЧДЭЛ гэдэг нэрийг ашиглах болно.

Хураагуурын хоёр хэсэг хоорондоо электронуудыг үл нэвтрүүлэх тусгаарлагчтай тул түүнийг хэрэглээгүй үед электронууд хөдөлгөөнд орж чаддаггүй.

Харин түүний хоёр үзүүрт гэрлийн шил эсвэл жижиг цахилгаан хөдөлгүүр зэргийг дамжуулагч утас ашиглан битүү цахилгаан хэлхээ үүсгэн холбовол электронууд нь олон электронтой хэсгээсээ нөгөө хэсэг рүүгээ тэмүүлэн хөдөлгөөнд орно. Энэ хөдөлгөөнийг өдөөгч нь дээр дурдсан потенциалын ялгавар билээ. Харин электроны хөдөлгөөнийг цахилгаан гүйдэл гэдгийг бид өмнө судалсан.

Улмаар гэрлийн шил доторх тусгай утсаар цахилгаан гүйдэл гүйхэд тэр нь халж улайн гэрэл цацруулдаг. (Зураг 11)


Зураг 11. Зай хураагуур, дамжуулагч утас ашиглан гэрлийн шил асаах энгийн цахилгаан хэлхээ


Бид холболтоо салгахгүй бол дээрх гэрлийн шилний гэрэлтсээр зай хураагуурын хоёр туйлын хооронд байсан хүчдэл буюу "цахилгаан хөдөлгөх хүч"/"потенциалын ялгавар" дуустал үргэлжлэх болно.

Хоёр туйлын хооронд байсан хүчдэл байхгүй болно гэдэг нь хоёр туйлын хоорондох цэнэгийн ялгаа байхгүй болно гэсэн үг. Энэ нь хураагуурын хоёр хэсгийн цэнэг буюу электроны тоо тэнцүү болно гэсэн үг. Үүнийг л бид зай хураагуур суулаа, зай хураагуурын цэнэг дууслаа гэхчлэн ярьдаг билээ.

Зай хураагуурын цэнэг багасах, дуусах нь цахилгаан эрчим хүч буюу энерги өөр төрлийн эрчим хүч болон хувирсаныг илтгэнэ. Дээрх тохиолдолд цахилгаан энерги нь гэрлийн энерги болсон байна.

Ахуй хэрэглээнд өргөн хэрэглэгддэг зайнуудын тогтсон тэмдэглэгээ, нэршилийг Зураг 12-д үзүүлжээ. Эдгээрээс гадна дахин цэнэглэдэг зай байдаг ба дээрээ “Rechargeable” гэсэн бичигтэй байдаг.


Зураг 12. Ахуйн зай хураагуурууд 

Зай хураагуур хийхэд химийн хорт бодис ордог тул дараах анхааруулгыг байнга санаж яваарай:
  • Тухайн төхөөрөмжид тохирсон, үйлдвэрлэгчээс зөвлөсөн зайг хэрэглэх.
  • Зайг хуурай газар, тасалгааны хэмд хадгалах.
  • Дахин цэнэглэдэггүй зайг цэнэглэгчээр цэнэглэхийг бүү оролд. Дэлбэрэх осолтой.
  • Зайг задлахыг бүү оролд. Хорт бодис биеийн түлнэ.
  • Хэрэглээд дууссан зайг байгаль орчин бохирдуулалгүй хаях.
  • Төхөөрөмжөө удаан хугацаагаар хэрэглэхгүй бол зайг нь салган тусад нь хадгалах.

Дахин цэнэглэдэггүй зайг цэнэглэгчээр цэнэглэж болохгүй хэдий ч харин нарны гэрлийн тусламжаар бага зэргийн цэнэг өгч болдог. Элчилгүй элсэн цөлд гар чийдэнгийн чинь цэнэг дуусчихвал хэрхэх вэ?
 AA, AAA, 9V төрлийн ихэнх зайнуудын гадар нь нимгэн төмөрлөг ялтас байдаг тул наранд түр тавихад багахан цэнэг авдаг. Энэ нь нарны цацраг дахь электронууд зайны хасах туйлтай хэсэгт нэвтэрч шингэдэгээр тайлбарлагдана.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

3.1. Таталцах, түлхэлцэх хүч

Огноо at 10:38 AM Unknown  

Ижил цэнэгүүд түлхэлцэнэ, эсрэг цэнэгүүд таталцдагыг бид мэднэ. Тэгвэл ижил цэнэгтэй хоёр бие чухамдаа ямар хүчээр бие биеээ түлхэх болоо? Тэдний хоорондын зай хир байх бол гэдэг нь сонирхол татах нь гарцаагүй. Ер нь цэнэгтэй биесийн таталцах, түлхэлцэх хүч нь юунаас хамаардаг вэ?
Энэхүү хүчийг тооцоолох арга буюу томъёог францын физикч Чарльз Колумб 1785 онд анх олжээ. Таталцах эсвэл түлхэлцэх хүчийг ерөнхийд нь латин ‘F’ үсгээр тэмдэглэж заншжээ.


... Агаарын хэмийг градус гэдэг нэгжээр илэрхийлдэг шиг цахилгаан цэнэгийн хэмжээг ч ямар нэг нэгжээр илэрхийлэх хэрэгтэй. Эрдэмтэд хэлэлцээд дээрх томъёог нээсэн Чарльз Колумбийн дурсгалд зориулж цэнэгийн хэмжээг колумб гэж нэрлэн ‘Q’ үсгээр тэмдэглэхээр тогтжээ.
Дээрх томъёоноос таталцах, түлхэлцэх хүч F нь цэнэгийн хэмжээ ихсэх тусам ихсэх нь харагдаж байна. Харин цэнэгтэй биесийн хоорондын зай холдох тусам F нь багасах нь байна.
Үүнийг таталцах, түлхэлцэх хүч нь цэнэгүүдийн хэмжээтэй шууд, тэдгээрийн хоорондын зайтай урвуу хамааралтай гэж хэлж болдог.

Цэнэгийг ‘Q’ үсгээр тэмдэглэдэг гэсэн. Харин зайг ‘d’ үсгээр тэмдэглэвэл:



Эцэст нь хэдэн электрон нийлж байж 1 колумб цэнэгийг үүсгэх вэ гэж сониуч нэг нь асууж болох юм. Эрдэмтэд үүнийг хэмжиж тооцоолоод 6’ 250’ 000’ 000’ 000’ 000’ 000 ширхэг электроны нийлбэр цэнэг нь 1 колумб болно гэдгийг тогтоожээ.


Дээрх тоог монгол тооны нэрээр уншвал "Зургаан хямралгүй хоёр зуун тавин тунамал" гэж унших юм.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

2-р бүлгийн давталт

Огноо at 10:31 AM Unknown  

Өмнөх сэдвүүдээр бид дараах ойлголтуудыг судаллаа:

  • Цахилгаан цэнэгийн үндсэн хууль; 
  • Цэнэгтэй биесийн харилцан үйлчлэлийн туршилт; 
  • Цэнэгийг харьцуулах цэг ба туйл; 
  • Цахилгаан гүйдлийн үүсгүүрүүд.
... 
Санамж:
  • Ижил цэнэгүүд түлхэлцэнэ, эсрэг цэнэгүүд таталцана; 
  • Хасах туйл нь нэмэх туйлаасаа илүү олон электронтой; 
  • Ө.х нэмэх туйл нь хасах туйлаасаа цөөн электронтой; 
  • Цахилгаан эрчим хүчийг атом дахь электроны тоон тэнцвэрийг алдагдуулан гарган авдаг.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

2.3. Цахилгаан эрчим хүчний эх үүсвэр

Огноо at 9:56 AM Unknown  

Атомын цэнэгийн тэнцвэржилт алдагдвал цахилгаан гүйдэл хүч үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл цэнэг нь саармаг буюу цэнэггүй атомын электроныг нь салган авах эсвэл атомд электрон нэмбэл цэнэгийн тэнцвэр алдагддаг. Үүнийг олон аргаар хийж болно:

     1. Дулаанаар – жишээ нь дулаан хүйтний ялгааг цахилгаан гүйдэл болгоод уг гүйдлээ      ашиглан халуун хүйтнийг хэмждэг хэмжүүр байдаг.
     2. Соронзоор – соронзонтой эргэх бултай хөдөлгүүр
     3. Химийн аргаар – хуруу зай
     4. Механикаар– түлшээр ажилладаг цахилгаан үүсгүүр
     5. Гэрлээр – нарны эрчим хүчний хавтан
     6. Үрэлтээр – чичирхийллийн эрчим сарнилын төхөөрөмж...

 Зураг 9. Энэ зурагт бие дэхь атомуудын электроны тоог өөрчлөн цахилгаан эрчим хүч үүсгэдэг төрөл бүрийн төхөөрөмжүүдийг харуулжээ. 



Эдгээрийн дэлгэрэнгүй ажиллагааг өөрсдөө судлаарай.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

2.2. Харьцуулах цэг ба туйл

Огноо at 9:40 AM Unknown  

Биеийн тухайн нэг цэг дээр ямар цэнэг байгааг тодорхойлохын тулд танд харьцуулан үзэх өөр нэг цэг байх хэрэгтэй. Харьцуулж буй цэг дээрх цэнэгээс хамааран тухайн цэгийн цэнэгийг нэмэх эсвэл хасах гэж тодорхойлдог.

...

Зураг 8. Зай хураагуур 

Хуруу болон машины зай дээрх (+) , (-) тэмдэгтэй А, В хэсгүүдийг бид туйлууд гэж нэрлэдэг.(Зураг 8) Өмнөх сэдвээр нэмэх цэнэгтэй байна гэдэг нь тухайн хэсэгт протон нь илүү олон байна гэсэн үг гэдгийг бид мэддэг болсон.
Үүнийг хойноос нь “протон нь электроноосоо илүү олон байгаа учраас л тэр хэсэг нь нэмэх цэнэгтэй болдог” гэж хэлсэн ч болох юм. Өөрөөр хэлбэл электрон нь протоноосоо цөөн байгаа нь нэмэх цэнэгтэй байгаагийн шалтгаан юм.

 Харин туйлын тухай яригдаж байгаа бол бидэнд заавал харьцуулан үзэх өөр хэсэг буюу цэг хэрэгтэй. Зураг 8 дээр электроныг зураасаар тэмдэглэжээ. В хэсгийн протон нь электроноосоо олон буюу В хэсэг нь цэнэггүй биеийг бодвол нэмэх цэнэгтэй байна гэж төсөөлье. Гэтэл А хэсэгт В-гээсээ ч цөөн электрон байна.
Өөрөөр хэлбэл В хэсэг дэх электроны тоо нь А хэсгээсээ олон тул В-г бид хасах туйл гэдэг. Харин А нь нэмэх туйл болно.
Үүнийг дараах байдлаар дүгнэе.
     1. Нэг бие нь нөгөөгөөсөө олон электронтой бол тэр биеийг хасах цэнэгтэй гэнэ.
     2. Нэг бие нь нөгөөгөөсөө цөөн электронтой бол тэр биеийг нэмэх цэнэгтэй гэнэ.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments

2.1. Цахилгаан цэнэгийн үндсэн хууль

Огноо 2015/01/15 at 10:34 AM Unknown  

Эсрэг тэсрэг зүйлс бие биедээ татагддаг гэдэг үг сонссон уу? Тийм бол баяр хүргэе. Та нар цахилгаан цэнэгийн тухай үндсэн хуулийг мэддэг болж таарлаа. Өөрөөр хэлбэл цахилгаан цэнэгийн энэ хууль нь “Эсрэг цэнэгүүд таталцана, ижил цэнэгүүд түлхэлцэнэ” юм.

 Зураг 5. Цахилгаан цэнэгийн үндсэн хууль
...

Энэ хууль ёсоор хасах цэнэгтэй хоёр биеийг ойртуулахад бие биеээ түлхэж холддог. Үүнчлэн нэмэх цэнэгтэй хоёр бие ч харилцан түлхэлцэнэ. Харин эсрэг буюу харгалзан нэмэх, хасах цэнэгтэй хоёр бие таталцаж хоорондоо ойртоно.
Харин одоо цахилгаан цэнэгийн үндсэн хууль хэмээх энэхүү чухал хуулийг амьдрал дээр туршин үзье. Үүний тулд чамд хоёр үлээдэг бөмбөлөг хэрэгтэй. Хэрэв та халзан бол өөр хэн нэгэн үстэй хүнийг туршилтандаа оруулаарай.
       1. Эхлээд нэг бөмбөлөгөө үлээж амсрыг нь боо
       2. Бөмбөлөгөө толгойтой үсэндээ сайтар үр
Одоо та сайн ажиглавал бөмбөлөгөнд таны үснүүд татагдан наалдах болно. Учир нь үрэлтийн үр дүнд таны үс, бөмбөлөг хоёр эсрэг цэнэгтэй болсонд ажээ. (Зураг 6)


Зураг 6. Эсрэг цэнэгтэй үс, бөмбөлөг

Байгаль дээрх биесүүд ихэнхдээ ямар нэгэн цэнэггүй саармаг төлөвт байдаг. Өөрөөр хэлбэл бие дэх электрон, протоны тоо тэнцүү байна гэсэн үг. Тиймээс туршилтын өмнө таны үс болоод бөмбөлөг цэнэггүй, саармаг байжээ. Харин бөмбөлөгийг үсэнд үрсэнээр үс тань хэсэг электроноо бөмбөлөгөнд алдсан байна. Саармаг буюу цэнэггүй байсан бие хасах цэнэгтэй хэсэг электроноо алдчихаар нэмэх цэнэгийн хэмжээ нь дийлж таны үс нэмэх цэнэгтэй болжээ. Үүнтэй төстэйгөөр хэсэг электрон өөртөө нэмж авсан бөмбөлөг нь хасах цэнэгтэй болсон ажээ. Эсрэг цэнэгүүд таталцах хуулиар нэмэх цэнэгтэй үс, хасах цэнэгтэй бөмбөлөг хоёр бие биедээ татагдсан байна.

Одоогоор бид цахилгаан цэнэгийн хуулийн зөвхөн эсрэг цэнэгүүд таталцдаг хэсгийг нь л туршилтаар баталлаа. Одоо ижил цэнэгүүд түлхэлцэх хэсгийг баталъя.
     1. 2 бөмбөлөг үлээж амсрыг нь боо
     2. 2 бөмбөлөгөө нарийн утсаар нэг саваа модноос уя
     3. 2 бөмбөлөгөө толгойтой үсэндээ сайтар үр
Ингээд бөмбөлөгүүдээ сул тавьбал тэд бие биеэ түлхэхийг харах болно. (Зураг 7)

Зураг 7. Ижил цэнэгтэй хоёр бөмбөлөг 

Учир нь үрэлтийн үр дүнд бөмбөлөгүүд өмнөх туршилтын адил үснээс электронууд авсан тул хасах цэнэгтэй болно. Бөмбөлөгүүд хоёул ижил хасах цэнэгтэй болсон тул хоорондоо түлхэлцжээ. Та эдгээр туршилтуудаа улам баяжуулан ундааны лааз, байрны хана зэргийг оролцуулан хийж үзээрэй.


Цааш нь...
Labels: | 0 comments
Subscribe to: Posts (Atom)